Từ ngày 1/6, khoảng 37.000 hộ kinh doanh cá thể có doanh thu trên 1 tỷ đồng mỗi năm, hoạt động trong một số ngành nghề cụ thể, sẽ phải sử dụng hóa đơn điện tử thông qua máy tính tiền kết nối với cơ quan thuế. Đây là bước đi phù hợp với chủ trương của Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, trong đó đặt mục tiêu chấm dứt hoàn toàn hình thức thuế khoán chậm nhất vào năm 2026.

Tuy vậy, việc triển khai hóa đơn điện tử hiện nay vẫn gặp không ít trở ngại, đặc biệt đối với nhóm tiểu thương lớn tuổi, ít tiếp xúc với công nghệ. Bà Thanh – một người bán giày dép tại chợ An Đông (TP.HCM) – chia sẻ rằng vì không biết sử dụng điện thoại thông minh hay máy tính, bà phải nhờ con cháu giúp cập nhật thông tin hàng hóa và in hóa đơn mỗi ngày.

Chi phí đầu tư cho các thiết bị cần thiết như máy tính tiền, chữ ký số, phần mềm hỗ trợ… cũng là một rào cản lớn. Tổng chi phí mỗi năm có thể lên tới hàng chục triệu đồng – con số không nhỏ đối với những hộ kinh doanh quy mô nhỏ, doanh thu thấp.

Ông Đỗ Duy Thanh – Giám đốc Công ty Tư vấn FnB Director và sáng lập Horeca Business School – đại diện cho nhóm kinh doanh ngành ẩm thực (F&B), nhận định rằng việc chuyển đổi sang hóa đơn điện tử càng khó khăn hơn với nhóm này. Ngành ẩm thực là một trong số ít lĩnh vực tích hợp cả ba loại hình: sản xuất (chế biến món ăn), thương mại (bán sản phẩm) và dịch vụ (phục vụ khách hàng). Điều này đồng nghĩa với việc khối lượng công việc tại các quán ăn, nhà hàng vốn đã nhiều, nay càng thêm áp lực khi phải kiêm nhiệm thêm các thủ tục liên quan đến hóa đơn điện tử và kê khai doanh thu.

Hơn nữa, nhân lực trong các cơ sở F&B thường là thành viên gia đình, ít người, vốn đã phải quán xuyến mọi công việc, giờ phải tiếp nhận thêm các nhiệm vụ mới liên quan đến công nghệ và quy trình kế toán, khiến gánh nặng vận hành ngày càng lớn. Việc đầu tư cho thiết bị, phần mềm, và đào tạo cũng là một khoản chi phí không nhỏ, đặc biệt với những hộ quy mô nhỏ, doanh thu không ổn định.

 

Ông Thanh cho rằng, việc chuyển từ hình thức thuế khoán sang kê khai doanh thu thực tế là một thay đổi lớn, ảnh hưởng đến thói quen vận hành lâu nay của hộ kinh doanh. Trong khi đó, đặc điểm của ngành F&B là doanh thu thường biến động theo mùa, theo thời tiết, lễ Tết… khiến nhiều người e ngại việc minh bạch hoàn toàn dòng tiền.

Trước những khó khăn thực tế nảy sinh khi hộ kinh doanh chuyển đổi sang phương thức khai thuế theo doanh thu thực tế, nhiều chuyên gia cho rằng cần có chính sách hỗ trợ cụ thể, hướng dẫn chi tiết và ưu đãi thiết thực để giúp các hộ kinh doanh thích ứng dễ dàng hơn.

Theo ông Nguyễn Văn Được – Tổng giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ tư vấn thuế Trọng Tín, việc xóa bỏ thuế khoán từ đầu năm tới là một chủ trương đúng đắn. Tuy nhiên, ông cho rằng các cơ quan quản lý cần cải tiến chính sách thuế và đơn giản hóa thủ tục hành chính để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người nộp thuế.

Hiện tại, Thông tư 40 yêu cầu hộ kinh doanh phải thực hiện kê khai doanh thu, xuất hóa đơn và duy trì sổ sách kế toán – điều mà theo ông Được là quá phức tạp với nhiều hộ nhỏ lẻ, nhất là những hộ có doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm và không có nền tảng quản trị. Ông cho rằng không nên ép các hộ này vận hành như doanh nghiệp, vì "mặc chiếc áo quá rộng" sẽ tạo ra áp lực không cần thiết.

Về mặt chính sách, ông đề xuất cơ quan thuế nên thiết kế quy định theo hướng tinh gọn, chẳng hạn chỉ yêu cầu xác định doanh thu đầu ra, bỏ yêu cầu về sổ sách kế toán. Mục tiêu chính là để các hộ dễ dàng xuất hóa đơn và thực hiện nghĩa vụ thuế. Bên cạnh đó, nhà nước có thể đầu tư phần mềm, thiết bị hỗ trợ xuất hóa đơn và cho hộ kinh doanh thuê lại với chi phí hợp lý.

"Thay vì để thất thoát thuế như trước, chúng ta thu đủ, thu đúng và dùng một phần ngân sách đó để đầu tư ngược trở lại, hỗ trợ người dân. Cách làm này vừa minh bạch, vừa tạo sự đồng thuận xã hội cao", ông Được nói.

Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh vai trò của việc xổ số hóa đơn như một biện pháp khuyến khích người tiêu dùng chủ động lấy hóa đơn, góp phần thúc đẩy sự minh bạch trong giao dịch.

Chia sẻ cùng quan điểm, ông Đỗ Duy Thanh – Giám đốc Công ty Tư vấn FnB Director – cho rằng nên chuẩn hóa bộ công cụ kê khai theo hướng đơn giản, dễ thao tác; phát triển phần mềm bán hàng tích hợp hóa đơn điện tử với giao diện thân thiện, phù hợp với hộ kinh doanh quy mô nhỏ.

Ông Thanh cũng đề xuất cần có các chính sách hỗ trợ tài chính cho việc đầu tư công nghệ, cụ thể là trợ giá mua máy POS, phần mềm bán hàng thông qua hợp tác giữa nhà nước và các doanh nghiệp công nghệ tài chính. Đồng thời, cần tổ chức các khóa đào tạo miễn phí, thực hành cụ thể để giúp hộ kinh doanh, đặc biệt trong lĩnh vực F&B, biết cách quản lý doanh thu, lập và gửi hóa đơn điện tử, kê khai thuế online. Những chương trình này nên thiết kế sát với trình độ thực tế của người dùng, tránh lý thuyết suông.

Ông Thanh nhấn mạnh thêm rằng việc xây dựng cộng đồng hộ kinh doanh vận hành bài bản, tuân thủ tốt về thuế sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa. Đồng thời, nên đẩy mạnh công tác truyền thông để hộ kinh doanh hiểu rằng tuân thủ nghĩa vụ thuế không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là cơ hội nâng cao uy tín, mở rộng quy mô và tiếp cận vốn vay dễ dàng hơn trong tương lai.

Ông Nguyễn Mạnh Tấn – Giám đốc Marketing của Haravan – một đơn vị cung cấp giải pháp bán hàng cho doanh nghiệp nhỏ, cho biết các khoản đầu tư cần thiết để hộ kinh doanh vận hành hệ thống bán hàng, hóa đơn điện tử không hề cao. Trung bình, chỉ với 3-5 triệu đồng và một chiếc điện thoại thông minh, nhiều nghiệp vụ có thể được xử lý gọn nhẹ, không cần đến máy tính phức tạp.

Ông cũng chia sẻ rằng các doanh nghiệp công nghệ như Haravan đang triển khai nhiều chương trình hỗ trợ miễn phí phần mềm trong 3–6 tháng, thậm chí tặng kèm hàng chục nghìn hóa đơn điện tử để hộ kinh doanh thử nghiệm và làm quen. “Việc thích nghi sớm với thay đổi sẽ giúp hộ kinh doanh bắt kịp xu hướng thị trường nhanh hơn, có lợi thế cạnh tranh rõ rệt”, ông Tấn nói.

Ở góc độ chính sách công, ông Nguyễn Xuân Thành – Giảng viên cao cấp tại Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright – nhấn mạnh vai trò của sự linh hoạt trong thực thi. Ông cảnh báo không nên biến việc chuyển đổi này thành gánh nặng hành chính với các điều kiện phức tạp và quy trình kiểm tra rườm rà.

 

"Không nên khiến hộ kinh doanh sợ hãi vì thủ tục. Cần khuyến khích họ tự nguyện tham gia, với phương thức tự khai, và có cơ chế hậu kiểm hợp lý, thay vì siết chặt ngay từ đầu", ông Thành khuyến nghị.